De gevaren van Fatbikes en risico’s bij ongevallen in Nederland: Een opleidingsperspectief
De populariteit van fatbikes is de afgelopen jaren sterk toegenomen, vooral onder jongeren. Deze fietsen met brede banden, vaak opgevoerd voor extra snelheid, brengen echter aanzienlijke risico’s met zich mee. Door de helmplicht voor snorfietsers hebben slimme ondernemers een gat in de markt gevonden met fatbikes. Voor rijscholen en verkeersveiligheidsorganisaties is het cruciaal om de risico’s te begrijpen en passende maatregelen te nemen om deze te mitigeren.
Toename van ongevallen
Volgens Veiligheid NL is het aantal ongevallen met fatbikes de afgelopen jaren aanzienlijk gestegen. In 2023 werden er 59 ongevallen geregistreerd waarbij een fatbiker gewond raakte, en in de eerste vier maanden van 2024 waren dat er al 33. Deze stijgende trend benadrukt de noodzaak voor betere voorlichting en regulering.
Kenmerken van slachtoffers
Een groot aantal slachtoffers van fatbike-ongevallen behoort tot de leeftijdsgroep van 10-14 jaar. In 2023 waren 19 van de 59 slachtoffers uit deze leeftijdsgroep, en in 2024 tot nu toe al 17 van de 33 slachtoffers. De meeste slachtoffers zijn jongens en veel van de ongevallen zijn eenzijdig, waarbij de fietser valt zonder botsing met een andere verkeersdeelnemer.
Oorzaken en type letsel
De ongevallen zijn vaak te wijten aan hoge snelheden, soms ver boven de toegestane 25 km/u. Dit komt door de eenvoudige mogelijkheid om de instellingen van de fatbike te wijzigen zodat de trapondersteuning bij hogere snelheden blijft werken. Veel slachtoffers lopen hoofdletsel op, waarbij in 2023 ongeveer twee op de vijf slachtoffers werden behandeld voor hoofdletsel, inclusief ernstig blijvend hersenletsel.
Juridische en verzekeringstechnische aspecten
Wanneer een fatbike harder kan dan 25 km/u of een motor heeft met een vermogen van meer dan 250 Watt, wordt deze wettelijk gezien als een bromfiets. Dit betekent dat de fiets een typegoedkeuring moet hebben, van een kenteken moet zijn voorzien, moet verzekerd zijn en de bestuurder in het bezit van een AM-rijbewijs en een helm moet dragen. Bestuurders van dergelijke illegale fatbikes zijn vaak onverzekerd, wat hen blootstelt aan hoge kosten bij ongevallen, inclusief medische kosten en verlies van inkomen.
Casus: Risicoaansprakelijkheid kinderen tot 14 jaar
Een praktijkvoorbeeld illustreert de risico’s: een 13-jarige jongen gebruikt de opgevoerde fatbike van een vriendje en rijdt met hoge snelheid door een winkelstraat. Hij let even niet op en rijdt iemand aan, die letsel en materiële schade oploopt. De ouders van de aangereden jongen worden door de politie geïnformeerd en haasten zich naar de plek van het ongeval. De schade is aanzienlijk: een gebroken been en beschadigde eigendommen. De aansprakelijkheidsverzekering van de ouders weigert te betalen omdat de fatbike illegaal is opgevoerd.
Neuropsychologische vaardigheden van jonge tieners
Jelle Jolles, em. hoogleraar neuropsychologie, benadrukt in een artikel in Trouw dat jonge tieners onvoldoende neuropsychologische vaardigheden hebben om veilig met de fatbike aan het verkeer deel te nemen. Deelnemen aan het verkeer vergt veel meer dan goede motoriek. Het gaat om waarnemen, anticiperen op situaties, en het kunnen reguleren van eigen gedrag. Deze vaardigheden zijn nog niet voldoende ontwikkeld bij 10- tot 14-jarigen, dat hen bijzonder kwetsbaar maakt op een fatbike. Jolles legt uit dat de hersendelen die nodig zijn voor gedrag in complexe situaties, zoals in het verkeer, zelfs bij oudere tieners nog niet volledig ontwikkeld zijn. Hierdoor hebben jonge tieners moeite met het overzien van consequenties en het inschatten van andermans bedoelingen. Bovendien hebben ze vaak weinig kennis van verkeersregels en zelfinzicht, wat leidt tot een overschatting van hun eigen kunnen en impulsief gedrag.
De volledige inzichten van Jolles zijn te lezen in zijn artikel op LinkedIn: Lees hier zijn volledige artikel.
Aanbevelingen
Gezien de gevaren van fatbikes, vooral voor jonge tieners, zijn enkele aanbevelingen essentieel:
- Geen fatbikes voor 10-14-jarigen: Deze leeftijdsgroep mist de nodige vaardigheden om veilig deel te nemen aan het verkeer op een fatbike.
- Beperk de mogelijkheid om e-bikes op te voeren: Voorkom dat fietsen eenvoudig aangepast kunnen worden voor hogere snelheden. Maak wetgeving die niet alleen de persoon die de fatbike opvoert maar ook de leverancier die deze opvoersetje verkoopt/aanbiedt strafbaar.
- Voorlichting en educatie: Praat met jongeren, geef inzicht en feedback, en bevorder de ontwikkeling van zelfinzicht en zelfregulatie.
- Zet als overheid hoog in op handhaving, niet alleen bij het gebruik in het verkeer maar ook wanneer partijen van inferieure kwaliteit te koop worden aangeboden of ingevoerd worden.
Door samen te werken en de nodige maatregelen te nemen, kunnen we de verkeersveiligheid verbeteren en het aantal ongevallen met fatbikes verminderen.
Bronnen:
- VeiligheidNL
- EemsKrant
- Huisartsgeneeskunde
- MAX Meldpunt
- Jelle Jolles op LinkedIn
