Als enige instantie voor rijexamens in Nederland heeft het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) de verantwoordelijkheid om een efficiënt en transparant systeem te bieden. Helaas blijkt uit de ervaringen van leerlingen, ouders en rijscholen dat de realiteit vaak ver verwijderd is van de informatie die het CBR communiceert.
Discrepantie tussen gecommuniceerde en werkelijke wachttijden
De door het CBR gepubliceerde wachttijden zijn in veel gevallen aanzienlijk korter dan de werkelijkheid. Waar het CBR aangeeft dat leerlingen binnen een redelijke termijn hun praktijkexamen kunnen afleggen, moeten velen in werkelijkheid weken langer wachten. Dit is niet alleen frustrerend, maar heeft ook een negatieve impact op de verkeersveiligheid. Langer wachten kan ervoor zorgen dat leerlingen tussentijds stoppen met lessen, waardoor hun vaardigheden mogelijk afnemen en tegen de tijd dat ze uiteindelijk examen doen, omdat de rijschool vanwege zijn agenda onvoldoende lessen kan aanbieden lukt het niet, om het niveau van de gestopte kandidaat weer op peil te krijgen. Niet zelden speelt op de achtergrond ook het financiële plaatje een rol, zeker wanneer je als rijschool met pakketten werkt. Hierdoor ontstaat het kip-ei verhaal, maar dat het een onwerkbare situatie is geworden staat buiten kijf.
Oorzaken en gevolgen
De discrepantie tussen de gecommuniceerde en werkelijke wachttijden ondermijnt het vertrouwen in het CBR. De problemen lijken te worden veroorzaakt door een combinatie van personeelsgebrek, inefficiënte planning, riante regelingen voor examinatoren die hierdoor niet meer fulltime inzetbaar zijn, examinatoren-in-opleiding die de eindstreep niet halen, tegenvallende slagingspercentages en een onverwachte toename van het aantal aanmeldingen. Ondanks de belofte van het CBR en de minister om de wachttijden te verkorten, blijft de doorstroming van leerlingen op meerdere oproepplaatsen van het land problematisch. Leerlingen moeten extra rijlessen nemen om de wachttijden, die in een aantal gevallen vier maanden of langer zijn, te overbruggen. De eerlijkheid gebiedt wel dat juist in deze oproepplaatsen het slagingspercentage dramatisch laag zijn of in ieder geval stevig onder het toch al lage gemiddelde van landelijk rond de 50% liggen.
Voor rijscholen is dit een dagelijkse strijd. Zij moeten zich constant verdedigen tegen de frustraties van hun leerlingen. Het onvermogen om betrouwbaar te plannen wanneer examens kunnen plaatsvinden, leidt ertoe dat leerlingen soms hun lessen stopzetten. Dit is niet alleen slecht voor de bedrijfsvoering van de rijscholen, maar ook voor de ontwikkeling en leerproces van de leerlingen. Recent heeft het CBR juist om te voorkomen dat er door oneigenlijk gebruik van de beschikbare capaciteit ingevoerd dat je als rijschool pas een examen of Toets kunt plannen wanneer de kandidaat in het bezit is van een geldig theoriecertificaat. Maar dat zorgt er niet onmiddellijk voor dat de doorlooptijden korter worden.
Problemen bij het aanvragen van examens
Voor het inplannen van het rijbewijstraject met de kandidaat vergt deze maatregel een cultuuromslag binnen de bedrijfsvoering van een rijschool. Je moet anders gaan denken, efficiënt plannen en werken. Het op korte termijn aanbieden van een rijbewijstraject dat vaker als marketingtool wordt gebruikt om snel aan kandidaten (lees cashflow) te komen is eigenlijk klantenmisleiding.
Als je als rijschool deze kunst van een goede, maar vooral realistische inschatting maken niet machtig bent, is het gekozen examenmoment moment vaak scheef en creëert het juist extra problemen in de planning, helaas is niet zelden het afgenomen lespakket hier debet aan.
Leerlingen die eerder klaar zijn met hun lessen, moeten onnodig wachten, terwijl anderen hun examen te vroeg aanvragen en nog niet voldoende voorbereid zijn, dus toch maar op examen gaan. Het systeem om met kandidaten onderling te mogen ruilen biedt voor de meeste rijscholen geen soelaas. Maar ook hiervoor geldt dat je als rijschool samen met de klant een eerlijk perspectief moet bespreken, hierbij ook rekening houdend met de percentages die je als rijschool hebt of misschien als niet relevant buiten beschouwing laat.
Impact op de branche en toekomstige vooruitzichten
Hoewel er ook leerlingen zijn die een soepel verloop van hun examens ervaren, komt het tegenovergestelde vaker voor. De negatieve reacties op sociale media over de theorie- en praktijkexamens illustreren de omvang van het probleem. Reacties enerzijds gaan enerzijds over de inhoud van het theorie-examen en anderzijds over de onmogelijkheid om binnen redelijke termijn een examenplek te kunnen vinden. Binnen de branche neemt de kritiek op het CBR toe, nu opnieuw duidelijk is geworden dat de wachttijden vaak veel te lang zijn.
De vraag rijst waar de branche momenteel staat en hoe lang de transitie naar verandering nog zal duren. Hopelijk wordt er snel actie ondernomen om de situatie te verbeteren en het vertrouwen in het CBR te herstellen. Leerlingen en rijscholen verdienen beter. Er is een dringende noodzaak voor transparantie, efficiëntie en eerlijke communicatie vanuit het CBR om deze situatie te corrigeren. We vragen van het CBR om geen gemiddelde wachttijden te communiceren maar werken zelf wel met gemiddelde aantallen lessen. De gemiddelde kandidaat bestaat niet, dus ook zelf kritisch in de spiegel willen en durven kijken is al een beperkt onderdeel van de mogelijke oplossing.
Conclusie
Het is duidelijk dat de huidige wachttijden en de daarmee gepaard gaande frustraties over het CBR een serieuze kwestie zijn die onmiddellijke aandacht en verbetering vereisen. Het vertrouwen van zowel leerlingen als rijscholen hangt af van de betrouwbaarheid en transparantie van het CBR. Alleen door concrete stappen te ondernemen, kan het CBR samen met de branche, de kloof tussen verwachting en realiteit dichten en een rechtvaardige en efficiënte service bieden aan iedereen die op weg is naar hun rijbewijs.
Dit artikel is geïnspireerd door een publicatie van Jan Kok van rijschool Mirrer en is verder uitgewerkt met aanvullende informatie en analyses. De credits gaan naar Jan Kok, wiens publicatie ons heeft gemotiveerd om dit onderwerp verder te onderzoeken en uit te breiden.
